Υμηττός: Το ιερό βουνό που στέκει ακόμη φρουρός της Αθήνας

Παρά τις καταστροφές που έχει υποστεί από πυρκαγιές και ανθρώπινες επεμβάσεις, ο Υμηττός εξακολουθεί να αποτελεί ένα φυσικό καταφύγιο για τους κατοίκους της Αθήνας, προσφέροντας ανάσες δροσιάς και στιγμές ηρεμίας. Το εμβληματικό αυτό βουνό, δεύτερο σε αναγνωρισιμότητα μετά την Ακρόπολη, δεσπόζει στον ορίζοντα της πόλης και είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορικής και πολιτιστικής της ταυτότητας.

Η προέλευση του ονόματος και η σχέση με τη φύση

Η ονομασία «Υμηττός» έχει αποδοθεί σε διάφορες ρίζες. Μια θεωρία αναφέρεται σε πελασγική προέλευση, που περιγράφει το σχήμα του βουνού ως ένα καμπυλωτό τόξο. Μια άλλη εκδοχή συνδέει το όνομα με τη λέξη «θύμος», δηλαδή το θυμάρι, το οποίο αφθονούσε στην περιοχή και χάριζε το μοναδικό άρωμα στο περίφημο μέλι του Υμηττού, που από την αρχαιότητα θεωρούνταν ξεχωριστό.

Το βουνό εκτείνεται στα ανατολικά του Λεκανοπεδίου Αττικής, με μήκος περίπου 23 χιλιόμετρα και πλάτος που κυμαίνεται από 4 έως 6 χιλιόμετρα. Η υψηλότερη κορυφή του, ο Εύζωνας, φτάνει τα 1.026 μέτρα. Ο Υμηττός διαχωρίζει γεωγραφικά και… φιλοσοφικά την Αττική, όπως λέει το γνωστό λογοπαίγνιο: από τη μία, η Αθήνα με τον Παρθενώνα ως «περιοχή του πνεύματος», και από την άλλη τα Μεσόγεια, γνωστά για την παραγωγή ρετσίνας, ως «περιοχή του οινοπνεύματος».

Ένας πλούσιος βιότοπος στο κατώφλι της πόλης

Παρά τις πιέσεις που έχει δεχθεί, ο Υμηττός παραμένει ένας φυσικός πνεύμονας με εξαιρετική βιοποικιλότητα. Ποικίλα είδη φυτών και ζώων βρίσκουν καταφύγιο στις πλαγιές του, καθιστώντας τον έναν από τους πιο σημαντικούς βιότοπους της Αττικής. Ανάμεσα στα πιο εντυπωσιακά του χαρακτηριστικά ξεχωρίζει η Λίμνη της Βουλιαγμένης, στο νότιο άκρο του, η οποία ενισχύει την οικολογική του σημασία.

Έμπνευση για καλλιτέχνες και κατοίκους

Οι αλλαγές του φωτός στον Υμηττό, από τις κόκκινες αποχρώσεις της αυγής ως τα μενεξεδένια χρώματα του ηλιοβασιλέματος, τον έχουν καταστήσει πηγή έμπνευσης για καλλιτέχνες και ποιητές. Ο Άγγελος Τερζάκης, για παράδειγμα, εμπνεύστηκε τη «Μενεξεδένια Πολιτεία» από τα χρώματα του βουνού την ώρα που δύει ο ήλιος.

Ένας τόπος γεμάτος θρύλους και μυστικά

Ο Υμηττός φέρει βαθύ θρησκευτικό και μυθικό φορτίο. Από την αρχαιότητα θεωρείτο ιερός τόπος και συνδέθηκε με θεότητες και τελετές. Μέσα στους θάμνους του κρύβονται ακόμα ιστορίες και μυστικά, όπως το περίφημο «δρακόσπιτο» στον Βύρωνα. Το λιτό αλλά εντυπωσιακό αυτό κτίσμα από μεγάλους λίθους, με πυραμιδοειδή οροφή, παραμένει μέχρι σήμερα αινιγματικό: ούτε η χρονολόγησή του ούτε οι δημιουργοί του έχουν εξακριβωθεί.

Ο «Τρελός» των Αθηνών

Ο Υμηττός έχει διαδραματίσει και πρακτικό ρόλο για τους κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι τον χρησιμοποιούσαν σαν φυσικό βαρόμετρο για να προβλέψουν τον καιρό. Ωστόσο, η αστάθεια της κορυφής τούς οδηγούσε συχνά σε λανθασμένα συμπεράσματα. Κατά καιρούς, το βουνό απέκτησε διάφορα παρατσούκλια ανάλογα με τον εκάστοτε κατακτητή. Για τους Οθωμανούς ήταν το «Ντέλη Νταχ», για τους Φράγκους το «Monte Matto», ενώ για τους Έλληνες απλώς ο «Τρελός». Από εκεί προέκυψε και η παλιά αστική έκφραση που ήθελε τους Αθηναίους «παλαβούς», επειδή ζούσαν σε μια πόλη όπου «ο ήλιος ανέτειλε από τον Τρελό και έδυε στο Δαφνί».

Ένα ζωντανό σύμβολο

Ο Υμηττός δεν είναι απλώς ένα βουνό. Είναι μια κιβωτός φύσης, ιστορίας, πολιτισμού και μνήμης. Παρά τα σημάδια της φθοράς, συνεχίζει να στέκεται ακλόνητος, υπενθυμίζοντας την ανάγκη για σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον και την άρρηκτη σχέση του ανθρώπου με τον τόπο του.