Η «υπογονιμότητα» ορίζεται ως η αδυναμία ενός ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη και να αποκτήσει τέκνο έπειτα από τουλάχιστον ένα έτος τακτικών σεξουαλικών επαφών χωρίς αντισυλληπτική προστασία. Δεν πρέπει να ταυτίζεται με την «στειρότητα», που είναι η απόλυτη βιολογική αδυναμία τεκνοποίησης.
Σύμφωνα με τον ορισμό της υγείας, όπως διατυπώνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η υπογονιμότητα αποτελεί διαταραχή της υγείας και χρήζει αντιμετώπισης. Η τεκνοποίηση και η δημιουργία οικογένειας θεωρούνται δικαίωμα του κάθε ανθρώπου.
Ποιές είναι οι αιτίες γυναικείας υπογονιμότητας;
- Η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια
- Βλάβες στις σάλπιγγες
- Ενδομητρίωση
- Στένωση ή απόφραξη του τραχήλου της μήτρας
- Αιτίες που οφείλονται στη μήτρα
- Παράγοντες συμπεριφοράς
- Δίαιτα και άσκηση
- Το κάπνισμα
- Αλκοόλ
- Ναρκωτικά
- Περιβαλλοντικές και Επαγγελματικές συνθήκες
- Μόλυβδος
- Ιατρικές θεραπείες και Υλικά
Ποιές είναι οι αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας;
- Φλεγμονές
- Τραυματισμός των γεννητικών οργάνων.
- Ορμονικές διαταραχές
- Γενετικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες.
- Κιρσοκήλη σοβαρού βαθμού.
- Έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες λόγω επαγγέλματος.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση της υπογονιμότητας πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο ιατρό (γυναικολόγο, ουρολόγο-ανδρολόγο ή ενδοκρινολόγο). Τα αρχικά, βασικά βήματα είναι η κλινική εξέταση και η λεπτομερής λήψη του ιατρικού ιστορικού του ζευγαριού. Στη συνέχεια ο διαγνωστικός έλεγχος πιθανόν συμπεριλαμβάνει:
-
μικροβιολογικές εξετάσεις (καλλιέργεια σπέρματος και κολπικού υγρού)
-
εργαστηριακές αναλύσεις αίματος, σπέρματος και τραχηλικής βλέννης
-
ειδικές απεικονιστικές εξετάσεις (υπερηχογράφημα κάτω κοιλίας ή οσχέου, υστεροσαλπιγγογραφία, αξονική / μαγνητική τομογραφία)
-
κολποσκόπηση, πεοσκόπηση
-
χειρουργικές επεμβάσεις (υστεροσκόπηση, λαπαροσκόπηση)
-
άλλες ειδικές εξετάσεις και αναλύσεις (ανοσολογικές, σπέρματος, κ.λπ.)
Η ορθή διάγνωση είναι μεγίστης σημασίας, διότι καθοδηγεί την σωστή επιλογή της θεραπευτικής στρατηγικής.
Ποιές είναι οι θεραπείες υπογονιμότητας;
Για την επιλογή της κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής πρέπει να λάβουμε υπ’όψη όλα τα δεδομένα και το ζευγάρι να αποφανθεί, με την βοήθεια της θεραπευτικής ομάδας, στην καταλληλότερη απόφαση. Ανάλογα με την διάγνωση, προσφέρονται διαφορετικές επιλογές. Οι απλούστερες είναι:
-
φαρμακευτική αγωγή για την τυχόν καταπολέμηση λοιμώξεων,
-
φαρμακευτική αγωγή για την ρύθμιση ή την διέγερση της λειτουργίας των ωοθηκών ή των όρχεων,
-
χειρουργική επέμβαση για την θεραπεία ανατομικών προβλημάτων του αναπαραγωγικού συστήματος, ή πιθανής ενδομητρίωσης,
-
συνδυασμός φαρμακευτικής και χειρουργικής θεραπείας.
Εάν αυτές οι μέθοδοι δεν φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, ή δεν είναι κατάλληλες, τότε πρέπει να στραφούμε σε πιο πολύπλοκες μεθόδους. Αυτές ονομάζονται μέθοδοι ή τεχνικές Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (IVF). Παραδείγματα :
-
Νεότερες τεχνικές που αυξάνουν τα ποσοστά κυήσεων
- Endometrial scratch
- Χορήγηση λιποπρωτεϊνης
- Ενέσιμη ενδομητριακή χορηγήση χοριακής γοναδοτροπίνης (ΗCG)
- Γενετική ανίχνευση με την μέθοδο PCR χλαμυδίων και μυκοπλάσματος
-
Σπερμοδιάγραμμα – Ανάλυση σπέρματος :
Το σπερμοδιάγραμμα ή ανάλυση σπέρματος, χρησιμοποιείται για να προσδιοριστεί αν ένας άνδρας είναι γόνιμος ή όχι. Η ανάλυση σπέρματος παίρνει υπ’ όψη πολλές παραμέτρους και πραγματοποιεί διάφορες δοκιμές στο σπέρμα.
-
Βελτίωση – Ενεργοποίηση σπέρματος :
Η επεξεργασία σπέρματος χωρίζει τα ζωντανά κύτταρα σπέρματος από το σπέρμα του άνδρα, βοηθά να απαλλαγούμε από τα νεκρά ή αυτά με αργή κίνηση σπερματοζωάρια καθώς και πρόσθετες χημικές ουσίες που μπορεί να βλάψουν τη γονιμοποίηση.
-
Πρόκληση ωορρηξίας
Υπάρχουν δύο διαφορετικές μέθοδοι διέγερσης των ωοθηκών. Η πρώτη χρησιμοποιείται για τις γυναίκες που δεν έχουν αυθόρμητη ωορρηξία (ακανόνιστη έμμηνος ρύση ή σπάνια). Στη δεύτερη περίπτωση, η γυναίκα μπορεί να έχει αυτόματη ωορρηξία, αλλά έχει ανεξήγητη υπογονιμότητα ή ο σύντροφός της έχει ήπια υπογονιμότητα.
-
IUI Σπερματέγχυση
Ενδομητριακή σπερματέγχυση, είναι η διαδικασία για την προετοιμασία και την παράδοση του σπέρματος έτσι ώστε μία ιδιαίτερα υψηλή σε συγκέντρωση και δραστική σε κινητικότητα ποσότητα σπερματοζωαρίων τοποθετείται απευθείας μέσω του τραχήλου, στη μήτρα.
-
IVF – Εξωσωματική Γονιμοποίηση
H εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) είναι η διαδικασία κατά την οποία τα ωάρια γονιμοποιούνται από τα σπερματοζωάρια έξω από τη μήτρα, in vitro.
-
ICSI – Μικροχειρουργική Γονιμοποίηση με εμβρυομεταφορά
ICSI ή Ενδοωαριακή έγχυση σπερματοζωαρίου, είναι μια τεχνική μικροχειρουργικής που αναπτύχθηκε για να βοηθήσει στην επίτευξη γονιμοποίησης σε ζευγάρια με σοβαρό πρόβλημα ανδρικής υπογονιμότητας, καθώς και ζευγάρια που είχαν προηγούμενες αποτυχίες εξωσωματικής γονιμοποίησης.
-
TESA – TESE ICSI – Ενδοωαριακή έγχυση σπερματοζωαρίων από βιοψία όρχεως σε περίπτωση αζωοσπερμίας
Η ορχική σπερμοληψία ενδείκνυται για ασθενείς στους οποίους υπάρχει απόφραξη στην επιδιδυμίδα πολύ κοντά στους όρχεις, ή απόφραξη στους αγωγούς των όρχεων.
-
PGD – Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση (Επιλογή φύλου σε φυλοσύνδετα νοσήματα)
Η Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση (PGD) είναι μια εργαστηριακή διαδικασία, η οποία χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την εξωσωματική γονιμοποίηση και συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου μετάδοσης κληρονομικών ασθενειών.
-
Δωρεά ωαρίων
-
Κρυοσυντήρηση εμβρύων
-
Κρυοσυντήρηση ωαρίων – Τράπεζα ωαρίων
-
Κρυοσυντήρηση σπέρματος – Τράπεζα σπέρματος
-
«Παρένθετη» Μήτρα
*Ο Χριστάκης Δημήτρης είναι Μαιευτήρας – Γυναικολόγος , Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών- www.gynaikologos-christakis.gr