Τα 25 βασικά σημεία για την μεταρρύθμιση στην Αυτοδιοίκηση

Στα 25 βασικά σημεία για την μεταρρύθμιση στην Αυτοδιοίκηση , αναφέρθηκε μεταξύ άλλων ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών Κώστας Πουλάκης σε ομιλία του στη Θεσσαλονίκη, προσκεκλημένος της παράταξης «Θεσσαλονίκη Ανοιχτή Πόλη».

Ο κ. Πουλάκης διατύπωσε τις σημαντικότερες από τις προτάσεις που δόθηκαν στη δημοσιότητα, ως βάση για περαιτέρω δημόσια συζήτηση, με το 450 σελίδων πόρισμα της ειδικής Επιτροπής που συγκροτήθηκε και εργάστηκε στο Υπουργείο Εσωτερικών και οι οποίες συμπυκνώνονται σε 25 σημεία-άξονες για την μεταρρύθμιση στην Αυτοδιοίκηση

Συγκεκριμένα:

1. Ριζικός επανασχεδιασμός των αρμοδιοτήτων, με πλήρη καταγραφή των υφιστάμενων αρμοδιοτήτων και ανακατανομή τους στα διαφορετικά επίπεδα διοίκησης, με γνώμονα τη δημιουργία συνεργειών και τις αρχές της ενότητας των επιμέρους αρμοδιοτήτων κάθε τομέα δημόσιας πολιτικής και της εγγύτητας και επικουρικότητας, σε συνεργασία με τα συναρμόδια Υπουργεία.

2. Δημιουργία διακριτών «μοντέλων» Ο.Τ.Α., ανάλογα με τα ιδιαίτερα γεωμορφολογικά, κοινωνικά και παραγωγικά χαρακτηριστικά τους, ώστε να αποδοθούν διαφορετικές αρμοδιότητες και να δημιουργηθεί διαφορετικό σύστημα διοίκησης, που θα σχετίζονται με τις ανάγκες και τις δυνατότητες των ορεινών, των νησιωτικών, των αστικών, των αγροτικών κ.λπ. ΟΤΑ, αλλά και να στηριχθούν με κατάλληλα μέτρα οι μειονεκτικοί – για γεωγραφικούς ή κοινωνικούς λόγους – ΟΤΑ.
Ειδική σημασία, στο σημείο αυτό και γι’ αυτό θα μου επιτρέψετε να σταθώ λίγο πιο αναλυτικά, έχει το ζήτημα της μητροπολιτικότητας.
Λέμε συχνά για το πώς ο μισός και πλέον πληθυσμός της χώρας ζει μόνο στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα, για το πώς η Θεσσαλονίκη είναι η «συμπρωτεύουσα» και, ως εκ τούτου διεκδικεί πρωταγωνιστικό ρόλο σε όλους τους τομείς, από κοινού με την Αθήνα.
Ωστόσο, στην πράξη τίποτε από αυτά δεν αποτυπώνεται στην πραγματικότητα, στο θεσμικό πλαίσιο, στον τρόπο που συγκροτείται και λειτουργεί αφ’ ενός ο Δήμος Αθηναίων και ο Δήμος Θεσσαλονίκης και αφ’ ετέρου η Περιφέρεια Αττικής και η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Είναι γεγονός ότι ο «Καλλικράτης» έκανε στο σημείο αυτό ένα σημαντικό βήμα προχωρώντας, επιτέλους, στην καθιέρωση της μητροπολιτικής περιφέρειας.
Ένα βήμα, ωστόσο, το οποίο έμεινε μετέωρο, καθώς υπήρξαν περιορισμένα τα απτά, ορατά στην καθημερινότητα των υπηρεσιών και, κυρίως, των πολιτών, τα αποτελέσματα της λειτουργίας του θεσμού αυτού.
Επομένως, ένα από τα θέματα που άνοιξαν προς συζήτηση είναι και αυτό. Το πώς δηλαδή οι μητροπολιτικοί Ο.Τ.Α. θα ενισχυθούν με αρμοδιότητες και θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην επίλυση των ιδιαίτερων προβλημάτων και προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, αναβαθμίζοντας την τρωθείσα ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Και κυρίως, το πώς οι μητροπολιτικές περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης – που εξ ορισμού συγκεντρώνουν το πιο δυναμικό κομμάτι του πληθυσμού – θα λειτουργήσουν ως ατμομηχανές της ανάπτυξης. Μιας ανάπτυξης βασισμένης στην καινοτομία, στην ενίσχυση της εργασίας και στην κοινωνική αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου.

3. Ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των θεσμών ενδοδημοτικής αποκέντρωσης, είτε στο επίπεδο των πρώην «καποδιστριακών» Δήμων, είτε στο επίπεδο των σημερινών τοπικών και δημοτικών κοινοτήτων, ούτως ώστε να αποκατασταθεί το αίσθημα εγγύτητας του πολίτη προς το Δήμο, χωρίς όμως να ανοίξει εκ νέου ζήτημα χωροταξικής αναδιάρθρωσης των ΟΤΑ, που έχει μονοπωλήσει μέχρι σήμερα όλες τις προηγούμενες μεταρρυθμιστικές απόπειρες.

4. Αποσύνδεση της διεξαγωγής των αυτοδιοικητικών εκλογών από τις ευρωεκλογές, ανεξάρτητα από το εάν τελικά θα επιλεγεί η καθιέρωση τετραετούς θητείας για τους αιρετούς των Ο.Τ.Α., όπως ισχύει και για τη Βουλή, ή η διατήρηση της πενταετούς θητείας που προβλέπει ο «Καλλικράτης». Σε κάθε όμως περίπτωση, η ταυτόχρονη διεξαγωγή αυτοδιοικητικών εκλογών και ευρωεκλογών είναι μια επιλογή που έκανε ο «Καλλικράτης» με αμιγώς μπακαλίστικη, ας μου επιτραπεί η έκφραση, οικονομική λογική και οδήγησε όχι μόνο σε θεσμικό χάος, αλλά και σε υποβάθμιση της πολιτικής σημασίας και των δύο εκλογικών διαδικασιών.

5. Μείωση του ορίου ηλικίας για την κτήση του δικαιώματος εκλέγειν στα 17 έτη, σύμφωνα και με όσα προβλέπονται πλέον και σε εθνικό επίπεδο, μετά την ψήφιση του νέου εκλογικού νόμου το περασμένο καλοκαίρι.

6. Μείωση του αριθμού των υποψηφίων, ως το +10% του αριθμού των εδρών κάθε συμβουλίου, ώστε να αποφευχθεί το παραλυτικό σήμερα φαινόμενο, ειδικά σε μικρές πόλεις, να είναι όλοι υποψήφιοι ή να αναγκάζονται οι μικρότεροι ιδίως συνδυασμοί να «επιστρατεύουν» γιαγιάδες και ξαδέρφια, για να συμπληρώσουν τον απαιτούμενο αριθμό υποψηφιοτήτων.

7. Αλλαγή του τρόπου επιλογής των χωρικών Αντιπεριφερειαρχών, που σήμερα προτείνονται ως «λύση-πακέτο», χωρίς να έχουν λόγο στο πρόσωπο που τους εκπροσωπεί υποτίθεται οι πολίτες κάθε Νομού.

8. Καθιέρωση της απλής αναλογικής ως εκλογικού συστήματος για την ανάδειξη των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων, με ταυτόχρονη διατήρηση του συστήματος των δύο γύρων, ώστε οι πολίτες, με δεδομένη την αναλογική κατανομή των εδρών του Δημοτικού και Περιφερειακού Συμβουλίου, να έχουν λόγο και για το πρόσωπο του Δημάρχου ή του Περιφερειάρχη που, κατά την κρίση τους, θα μπορεί εκτός των άλλων να επιτύχει τις αναγκαίες συναινέσεις.

9. Αναβάθμιση του ρόλου της Εκτελεστικής Επιτροπής – η οποία πλέον, βάσει της απλής αναλογικής, δεν θα έχει κατά κανόνα μονοπαραταξιακή σύνθεση – ώστε να καταστεί το κέντρο παρακολούθησης και συντονισμού του έργου της Δημοτικής και Περιφερειακής Αρχής, αλλά και διαμόρφωσης των κατ’ αρχήν συναινέσεων.

10. Ανάθεση στον Γενικού Γραμματέα του Δήμου ή της Περιφέρειας των αρμοδιοτήτων τρέχουσας διαχείρισης, ώστε οι αιρετοί να επικεντρώνουν τις προσπάθειές τους κυρίως στα μείζονα και πιο πολιτικά ζητήματα της περιοχής τους.

11. Θεσμοθέτηση διαδικασιών υποχρεωτικής διαβούλευσης, ώστε να διασφαλίζεται η επίτευξη της μέγιστης δυνατής συναίνεσης τόσο μέσα στο Δημοτικό και Περιφερειακό Συμβούλιο όσο και έξω από αυτό, σε επίπεδο κοινωνίας, για τα πιο σημαντικά θέματα διοίκησης των ΟΤΑ (προϋπολογισμός, τεχνικό πρόγραμμα), προκειμένου να εξασφαλιστεί η περιβόητη «κυβερνησιμότητα» των ΟΤΑ.

12. Συμμετοχή εκπροσώπου των εργαζομένων στις συνεδριάσεις των συλλογικών οργάνων του οικείου ΟΤΑ (Δημοτικό / Περιφερειακό Συμβούλιο και Εκτελεστική Επιτροπή).

13. Καθιέρωση δημοψηφισμάτων σε δημοτικό και περιφερειακό επίπεδο, για όλα τα τοπικού ενδιαφέροντος θέματα, είτε με απόφαση του Δημοτικού/Περιφερειακού Συμβουλίου είτε με λαϊκή πρωτοβουλία.

14. Αναβάθμιση του ρόλου των τοπικών συνελεύσεων και καθιέρωση συνελεύσεων γειτονιάς, προκειμένου να ενισχυθεί η άμεση συμμετοχή των πολιτών στη διαχείριση των τοπικών υποθέσεων.

15. Αλλαγή του περιεχομένου και των διαδικασιών εποπτείας των Ο.Τ.Α., ώστε αφ’ ενός να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα του ελέγχου νομιμότητας και η εμπιστοσύνη των πολιτών στο θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αφ’ ετέρου όμως να γίνει σεβαστή η συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτοτέλεια των Ο.Τ.Α. και να εξασφαλιστεί η αμερόληπτη και αντικειμενική αντιμετώπιση όλων των Ο.Τ.Α., ανεξαρτήτως της πολιτικής τοποθέτησης της εκάστοτε Δημοτικής και Περιφερειακής Αρχής.

16. Ενίσχυση της Τοπικής Διαμεσολάβησης, αξιοποιώντας όλα τα θετικά στοιχεία της εμπειρίας του Δημοτικού/Περιφερειακού Συμπαραστάτη, όπου λειτούργησε, αναβαθμίζοντας όμως το θεσμό και αποσαφηνίζοντας τις αρμοδιότητές του, έναντι άλλων ανάλογων θεσμών, όπως ιδίως ο Συνήγορος του Πολίτη.

17. Κατάργηση του «Παρατηρητηρίου Οικονομικής Αυτοτέλειας των ΟΤΑ» και αντικατάστασή του από έναν νέο μηχανισμό δημοσιονομικής εποπτείας των ΟΤΑ, που θα είναι σε θέση – σε συνεργασία μαζί τους – να εντοπίζει τα δομικά προβλήματα που αυτοί αντιμετωπίζουν και να τους παρέχει υποστήριξη για την οριστική επίλυσή τους.

18. Εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου που διέπει την οικονομική διοίκηση και τα ίδια έσοδα των ΟΤΑ, που διέπονται από εξαιρετικά απαρχαιωμένη και διάσπαρτη νομοθεσία, προσπάθεια η οποία έχει ήδη δρομολογηθεί από το Υπουργείο και αναμένεται να ολοκληρωθεί πολύ άμεσα.

19. Ενίσχυση των δομών και διαδικασιών του συμμετοχικού προϋπολογισμού, στο πλαίσιο της συνολικότερης λογικής για ενίσχυση της διαφάνειας, της κοινωνικής λογοδοσίας και της συμμετοχής των πολιτών, προκειμένου η κατάρτιση του προϋπολογισμού των ΟΤΑ θα αποτυπώνει, πράγματι, τις κοινωνικές ανάγκες και τις προτεραιότητες της τοπικής κοινωνίες, όπως αυτές θα προκύπτουν μέσα από ανοιχτές, δημοκρατικές διαδικασίες διαβούλευσης.

20. Επανασχεδιασμός του θεσμού των ανταποδοτικών υπηρεσιών, αφ’ ενός επανεξετάζοντας το είδος των υπηρεσιών που μπορούν και πρέπει να καλύπτονται από ανταποδοτικά τέλη, αφ’ ετέρου λαμβάνοντας μέτρα ώστε η επιβάρυνση των πολιτών με ανταποδοτικά τέλη να μην παρουσιάζει μεγάλες αποκλίσεις.

21. Αναπτυξιακός αναπροσανατολισμός των Δήμων και των Περιφερειών, μέσα από τη διαμόρφωση των κατάλληλων θεσμικών και χρηματοδοτικών εργαλείων, σε άμεση συνάρτηση με τη νέα εθνική αναπτυξιακή στρατηγική που ολοκληρώνεται αυτές τις μέρες και το στόχο της δίκαιης ανάπτυξης, που έχει θέσει ως κεντρικό η κυβέρνηση.

22. Εκσυγχρονισμός του συστήματος των ΚΑΠ, της κρατικής δηλαδή χρηματοδότησης των ΟΤΑ, μέσω της δημιουργίας ενός νέου αλγόριθμου κατανομής τους, που να λαμβάνει υπόψη το ελάχιστο κόστος λειτουργίας και ιδιαίτερα των μικρών ΟΤΑ και τη μείωση των ανισοτήτων.

23. Αναπροσανατολισμός του δανεισμού των ΟΤΑ, ώστε αφ’ ενός να υπακούει στους κανόνες της χρηστής διαχείρισης, αφ’ ετέρου να δίνει προτεραιότητα στις δημόσιες επενδύσεις της Αυτοδιοίκησης.

24. Καταγραφή, παρακολούθηση και αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας ΟΤΑ σε κοινωνική και αναπτυξιακή κατεύθυνση.

25. Αναβάθμιση του ρόλου των ΟΤΑ στο πλαίσιο του δημοκρατικού αναπτυξιακού προγραμματισμού, με αιχμή τη σύνδεση του προγραμματισμού μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων διοίκησης, τη δημιουργία συνεργειών μεταξύ του αναπτυξιακού σχεδιασμού και της χωροταξικής και πολεοδομικής πολιτικής, την ενίσχυση των διαδικασιών διαβούλευσης και την ουσιαστική συμμετοχή των κοινωνικών φορέων στο σχεδιασμό, καθώς και την ενίσχυση θεσμικών σχημάτων όπως η διαβαθμιδική και διαδημοτική συνεργασία κ.λπ.

Μιλώντας ειδικά για την αλλαγή του εκλογικού συστήματος και την καθιέρωση της απλής αναλογικής στις Αυτοδιοικητικές εκλογές , ο Γενικός Γραμματέας υποστήριξε ότι η μεταρρύθμιση που επιδιώκει η κυβέρνηση δεν έχει σχέση μόνο με την καθιέρωση της απλής αναλογικής, όπως ισχυρίζεται η ηγεσία της ΚΕΔΕ αλλά  διέπεται από μία ευρύτερη λογική, όπως είπε χαρακτηριστικά , συμπληρώνοντας ότι  η καθιέρωση της απλής αναλογικής στην Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί ταυτοτικό στοιχείο για την Αριστερά και, «ως εκ τούτου, μία πάγια θέση του ΣΥΡΙΖΑ και της σημερινής κυβέρνησης, την οποία άλλωστε επαναβεβαίωσε και το πρόσφατο συνέδριο του κόμματος.»

Μέρος της ομιλίας του κ. Πουλάκη κατέλαβε και ο απολογισμός του έργου του Υπουργείου Εσωτερικών , επισημαίνοντας τα είκοσι βασικότερα σημεία από όσα έκανε τα δύο τελευταία χρόνια το Υπουργείο Εσωτερικών για τη στήριξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Ειδικότερα ο κ. Πουλάκης αναφέρθηκε :

 «1. Προχωρήσαμε στη μεταρρύθμιση του θεσμού της Αποκέντρωσης, με αντικατάσταση του κομματικά διορισμένου Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης από το θεσμό του Συντονιστή. Η διαδικασία επιλογής των επτά Συντονιστών ολοκληρώνεται και οι νέοι Συντονιστές θα διοριστούν το αμέσως επόμενο διάστημα.

2. Σχεδιάσαμε από κοινού με την Αυτοδιοίκηση και εντάξαμε στο νέο ΕΣΠΑ σειρά έργων που θα δημιουργήσουν τις διοικητικές και υλικοτεχνικές προϋποθέσεις για τον εκσυγχρονισμό των ΟΤΑ.

3. Αποσαφηνίσαμε τις προϋποθέσεις προσωρινής αργίας των αιρετών που παραπέμπονται αμετάκλητα για κακουργήματα, ώστε η ασάφεια του νόμου να μην αφήνει «παραθυράκι» προνομιακής μεταχείρισης.

4. Απελευθερώσαμε τις μέχρι τότε πλήρως «παγωμένες» προσλήψεις μόνιμου προσωπικού των κατηγοριών Υ.Ε. και Δ.Ε. στις ανταποδοτικές υπηρεσίες των Ο.Τ.Α.

5. Επαναφέραμε στην υπηρεσία υπαλλήλους που με τρόπο οριζόντιο και αντισυνταγματικό είχαν τεθεί σε διαθεσιμότητα, όπως η Δημοτική Αστυνομία και οι Σχολικοί Φύλακες.

6. Δώσαμε στους Ο.Τ.Α. τη δυνατότητα να παραιτούνται από ένδικα μέσα σε αντιδικίες με εργαζομένους τους, δίνοντας ένα τέλος στη δικαστική ομηρία τους.

7. Εξασφαλίσαμε τη μεταφορά του προσωπικού δημοτικών επιχειρήσεων που κλείνουν στους οικείους Δήμους, ώστε και οι άνθρωποι αυτοί να μην βρεθούν στο δρόμο και οι Δήμοι να μη στερηθούν τις υπηρεσίες έμπειρου προσωπικού τους.

8. Αποκαταστήσαμε το ωράριο των βρεφονηπιοκόμων, που είχαν πέρα από κάθε λογική εξομοιωθεί με το διοικητικό προσωπικό, εξασφαλίζοντας υψηλής ποιότητας φροντίδα για τα παιδιά.

9. Δώσαμε στους Ο.Τ.Α. τη δυνατότητα να επεκτείνουν, μέχρι και το πλήρες ωράριο, τις συμβάσεις εργασίας των υπαλλήλων με σχέση εργασίας αορίστου χρόνου μειωμένης απασχόλησης, ώστε και οι φορείς να καλύπτουν τις ανάγκες τους, χωρίς προσφυγή σε έκτακτο προσωπικό, και οι εργαζόμενοι να έχουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα.

10. Αντιμετωπίσαμε στο μεγαλύτερο μέρος τους τα προβλήματα στην πληρωμή των συμβασιούχων της καθαριότητας, των οποίων οι συμβάσεις παρατάθηκαν έως το τέλος του 2017 και κάνουμε κάθε δυνατή προσπάθεια να λύσουμε και τις τελευταίες εκκρεμότητες.

11. Ανοίξαμε το ζήτημα των εργασιακών σχέσεων στους Ο.Τ.Α., προκειμένου οι άνθρωποι που καλύπτουν πράγματι πάγιες και διαρκείς ανάγκες των Ο.Τ.Α. να απασχολούνται με σταθερές σχέσεις εργασίας.

12. Διασφαλίσαμε την ομαλή χρηματορροή προς τους Ο.Τ.Α., ακόμα και στις πλέον δυσμενείς από δημοσιονομική σκοπιά συνθήκες.

13. Εξασφαλίσαμε σημαντική συμμετοχή των Ο.Τ.Α., με 324 εκατομμύρια, στο πρόγραμμα εξόφλησης ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων που είναι σε εξέλιξη. Ένα πρόγραμμα που θα στηρίξει την εξυγίανση των Δήμων και των Περιφερειών και, ταυτόχρονα, θα τονώσει την τοπική οικονομική κίνηση.

14. Σε συνεννόηση και συνεργασία με το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων εκπονήσαμε προγράμματα χρηματοδότησης των Ο.Τ.Α. για αναπτυξιακές/επενδυτικές δραστηριότητες, ενώ ταυτόχρονα προωθήσαμε λύσεις και στο θέμα του δανεισμού και της υπερχρέωσης των Ο.Τ.Α.

15. Στηρίξαμε με έκτακτη χρηματοδότηση Δήμους και τις Περιφέρειες που – είτε λόγω φυσικών καταστροφών είτε λόγω κοινωνικών αναγκών (μικρά νησιά, περιοχές με μεγάλους προσφυγικούς πληθυσμούς) – αντιμετώπιζαν αυξημένες ανάγκες.

16. Στηρίξαμε τις κοινωνικές δομές των Ο.Τ.Α., διασφαλίζοντας τη συνέχιση της λειτουργίας τους και την στο μέτρο του δυνατού επαρκή στελέχωσή τους, ειδικά κατά το μεταβατικό στάδιο μέχρι την ένταξή τους στο νέο ΕΣΠΑ

17. Προχωρήσαμε με την ΕΕΤΑΑ σε ένα νέο μοντέλο διαδικασιών για την είσοδο των παιδιών στους βρεφονηπιακούς σταθμούς, αυξάνοντας για πρώτη φορά τον αριθμό των ωφελούμενων παιδιών.

18. Ρυθμίσαμε τις εκκρεμότητες που αφορούσαν την εκποίηση δημοτικών ακινήτων σε άστεγους δημότες.

19. Διευρύναμε τη δυνατότητα των Ο.Τ.Α. να προχωρούν σε μείωση ή και πλήρη απαλλαγή από τα δημοτικά τέλη και φόρους, για περισσότερες ευάλωτες κοινωνικές κατηγορίες.

20. Συμπληρώσαμε το θεσμικό πλαίσιο για τα Κέντρα Αποτέφρωσης Νεκρών, προκειμένου να διευκολυνθούν στην ίδρυση ΚΑΝ οι φορείς της Αυτοδιοίκησης που έχουν τη σχετική βούληση και να πάψει επιτέλους η αδικαιολόγητη ταλαιπωρία των συμπολιτών μας.»